Ymwybyddiaeth Dŵr – Pwyntiau Gweithredu
Gall yr argyfwng sy'n wynebu ein dyfrffyrdd ymddangos yn frawychus ac allan o'n rheolaeth unigol. Ond mae dŵr glân yn gyfrifoldeb ibpob un ohonom a gallwn gymryd camau i wneud gwahaniaeth. Dyma rai ffyrdd y gallwch chi wneud hynny heddiw.
Os nad ydych chi’n rhan o’r ateb, rydych chi’n rhan o’r broblem
Dathlu dwr
Cynnal gwasanaeth eglwys o fawl am bresenoldeb dŵr yn y Beibl ac yn ein bywydau, a dathlu Diwrnod Dŵr y Byd, 22 Mawrth, bob blwyddyn. Cynnwys gweddïau am ddŵr yn rheolaidd mewn gweddïau Rhyngdynnol.
Gwnewch deiseb ar ran eich cymuned am well ansawdd dŵr
Ysgrifennwch at eich MS a/neu Gynghorydd. Gallwch ddefnyddio'r templed hwn : Ysgrifennwch at eich Cynrychiolydd | Ymddiriedolaeth yr Afonydd.
Cymerwch ran mewn ymgyrch amgylcheddol leol, megis Ymgyrchoedd Gweithredu Afonydd y DU - River Action UK.
Mabwysiadu rhan o afon neu llinell o'r arfordir
Mabwysiadu a monitro lleoliad ar lan y dŵr ar gyfer ei lendid a’i ddiogelwch, gan ddilyn canllawiau megis ‘Mabwysiadu Isafon’ Ymddiriedolaeth Afonydd Gorllewin Cymru https://westwalesriverstrust.org/adopt-a-tributory/.
Rhowch wybod am lygredd lleol a digwyddiadau amgylcheddol yng Nghymru drwy ffonio 0300 065 3000 Gallwch hefyd roi gwybod am ddraeniau sydd wedi blocio ac yn gorlifo ger eich eglwys neu eiddo.
Trefnwch i gasglu sbwriel ar lan yr afon neu ar y traeth
Mae gan Y Gymdeithas Cadwraeth Forol ac Esgobaeth Bangor ddigon o awgrymiadau ar gyfer trefnu glanhau traeth i helpu i gadw ein harfordir yn hardd ac yn ddiogel i fywyd gwyllt.
Cyflwyno'ch canlyniadau i Syrffwyr yn Erbyn Carthion: Miliwn o Filltir yn Lân - Syrffwyr yn Erbyn Carthion.
Cynnal eich adeiladau a toeau
Gwirio draeniau a chafnau o amgylch eich eglwys a’ch cartref yn rheolaidd i gadw nhw’n glir o falurion ac atal nwyddau dŵr glaw rhag gorlifo. Mae hyn yn arbennig o bwysig yn ystod misoedd yr Hydref pan fydd dail yn cwympo ac yn gallu cronni'n gyflym.
Atal blocio pibellau
Peidiwch â fflysio cadachau gwlyb, eitemau misglwyf, cewynnau na blagur cotwm i lawr y toiled a newidiwch i gynhyrchion bioddiraddadwy.
Addasu eich iard eglwys a'ch gerddi i arbed dŵr
Gosod casgenni dŵr glaw i gyfyngu ar ddŵr sy’n rhedeg i lawr to’r eglwys a defnyddio’r dŵr sydd wedi’i storio i lanhau llwybrau yn y gaeaf a dyfrio gwelyau blodau a llwyni yn yr haf; neu ei ddefnyddio fel 'dŵr llwyd' pan gaiff ei blymio i'r system toiledau trwy gydol y flwyddyn.
Creu gwelyau blodau uchel a phlannu coed newydd ar dwmpathau i atal difrod i dirlawnder pridd.
Wrth ailosod neu osod tarmac newydd ar gyfer llwybrau a meysydd parcio, sicrhewch ddefnyddio deunyddiau athraidd i ganiatáu i ddŵr ddraenio'n rhydd. Mae arwynebau caled yn cynyddu dŵr ffo a gallant gyfrannu at orlethu'r system ddraenio leol.
Lleihau defnydd o ddŵr yn eich eglwys ac o amgylch eich cartref
Gosodwch fesurydd dŵr i fonitro'r defnydd o ddŵr.
Rhowch ddyfeisiadau arbed dŵr, fel hippos dŵr, brics neu boteli plastig llawn dŵr mewn sestonau toiledau i leihau'r defnydd o ddŵr wrth eu fflysio. Gosodwch dapiau llif isel a phennau cawod mewn i’ch cegin a thoiledau.
Defnyddiwch y dŵr sydd ei angen yn unig wrth ferwi'r tegell neu olchi llestri. Defnyddiwch lwyth llawn wrth ddefnyddio'r peiriant golchi ac ystyriwch leihau pa mor aml rydych yn golchi dillad i leihau rhyddhau microblastigau.
Addasiad - asesu risg a chynllunio ar gyfer llifogydd posibl
Gwiriwch a ydy eich eglwys a’ch cartref mewn ardal lle mae perygl llifogydd a dechreuwch gynllunio ar gyfer y posibilrwydd o lifogydd.
Mae gwefan Cyfoeth Naturiol Cymru yn cynnig canllaw defnyddiol iawn ynglŷn â beth i’w wneud os bydd llifogydd.
Gellir gwirio rhybuddion llifogydd 24 awr y dydd trwy ffonio Llinell Llifogydd : 0345 988 1188.
Cefnogaeth elusennau dŵr
Cefnogwch elusen dramor sy’n darparu dŵr glân a gwell amodau hylendid i gymunedau lleol, fel Cymorth Cristnogol, Water Aid a Toilet Twinning.
Cymryd rhan â gwyddoniaeth y ddinasyddion
Dyma rai sefydliadau a phrosiectau gwyddoniaeth dinasyddion yng Nghymru sy’n cynnig cyfleoedd i gyfrannu at ymchwil amgylcheddol a gwyddonol:
- Cyfoeth Naturiol Cymru - Mae eu mentrau gwyddoniaeth dinasyddion yn cynnwys monitro ansawdd dŵr, arsylwi bywyd gwyllt, a phrosiectau erydu arfordirol. Maen nhw’n partneru â grwpiau lleol i helpu i warchod adnoddau naturiol Cymru. Dysgwch fwy ar eu tudalen gofod dinasyddion.
- Amgueddfa Genedlaethol Cymru – Maen nhw’n cefnogi prosiectau ar draws archaeoleg, bioamrywiaeth a daeareg, gyda chyfleoedd gwyddoniaeth dinasyddion fel cyfrannu at arolygon natur a phrosiectau monitro. Ceir rhagor o fanylion ar eu tudalen gwyddoniaeth dinasyddion.
- Llwybr Arfordir Cymru - Prosiect CoastSnap - Rhan o fenter fyd-eang i fonitro newidiadau arfordirol, mae'r prosiect hwn yn galluogi gwirfoddolwyr i dynnu lluniau o'r arfordir mewn mannau dynodedig i olrhain effeithiau newid hinsawdd. I gael rhagor o wybodaeth, ewch i dudalen Gwyddoniaeth Dinasyddion Llwybr Arfordir Cymru.
- Afonydd Cymru - Mae'r sefydliad hwn yn cydlynu prosiectau gwyddoniaeth dinasyddion trwy ymddiriedolaethau afonydd lleol ledled Cymru, gan gynnwys monitro ansawdd dŵr a glanhau sbwriel mewn afonydd. Gallwch ddarganfod mwy am eu mentrau yma.
- Cofnod – Gwasanaeth Gwybodaeth Amgylcheddol Gogledd Cymru - Mae Cofnod yn cynnig llwyfannau ar gyfer cofnodi data bioamrywiaeth yng Ngogledd Cymru, gan alluogi dinasyddion i gyfrannu at weld a helpu i fonitro bywyd gwyllt. Mae rhagor o wybodaeth ar gael ar wefan Cofnod.
- Gwyddor Dinesydd Lab Dwr — Ymddiriedolaeth Afonydd Gogledd Cymru Profi afonydd yn gemegol yn ogystal â phedwar canolbwynt afon ar gyfer samplu infertebratau: Rhosneigr , Llanberis , Bethesda a Gaerwen.