'Mae gweithredu ar y cyd yn hanfodol er mwyn datrys argyfwng afonydd' - Archesgob

Bydd uwch-gynhadledd Eglwysig ar lygredd afonydd yn dod â ffermwyr, cynrychiolwyr y diwydiant dŵr, amgylcheddwyr ac academyddion ynghyd mewn un o’r cynulliadau mwyaf o’i fath, meddai Archesgob Cymru mewn araith gyweirnod heddiw (Medi 4).

Bydd mwy na 70 o bobl o bob rhan o’r DU yn cymryd rhan yng nghynhadledd Adfer Afonydd Cymru ym mis Tachwedd i drafod ffyrdd o wella ansawdd dŵr.

Amlinellodd yr Archesgob, Andrew John, gynlluniau ar gyfer yr uwch-gynhadledd yn ei Anerchiad Llywyddol i aelodau Corff Llywodraethol yr Eglwys yng Nghymru ar ddechrau ei gyfarfod deuddydd. Rhybuddiodd fod adfer afonydd yn “fater cymhleth” gyda “galwadau cystadleuol” ond pwysleisiodd fod gweithredu ar y cyd, gan bontio rhaniadau i gydweithio, yn hanfodol i fynd i’r afael â’r her.

Dywedodd, “Rydym wedi casglu un o’r cynulliadau mwyaf o’i fath, a fydd yn cyfarfod ym mis Tachwedd eleni ar ôl 18 mis o baratoi….Mae hwn yn fater cymhleth ac mae gofynion cystadleuol a fydd yn gofyn am ymgysylltiad cryf a mynegiant clir os yw’r trafodaethau yn mynd i lywio barn y cyhoedd a dod yn bolisi neu’n uchelgais yn y byd gwleidyddol. Ein bwriad yw creu cytundeb ynghylch yr egwyddorion a’r cyfeiriad sydd eu hangen ac ymrwymo i sgwrs barhaus os nad yw cytundeb llwyr yn bosibl.”

Bydd eglwys sy’n wirioneddol radical yn ei hymwneud â’r byd yn mynd i’r afael â materion hollbwysig, boed yn newid yn yr hinsawdd, AI neu dlodi a rhyfel.

Gwrthwynebodd yr Archesgob Andrew y syniad na ddylai'r Eglwys ymwneud â materion seciwlar. Dywedodd, “Nid dim ond canu emynau ar y Sul ydyn ni! Bydd eglwys sy’n wirioneddol radical yn ei hymwneud â’r byd yn mynd i’r afael â materion hollbwysig, boed yn newid yn yr hinsawdd, AI neu dlodi a rhyfel.” Byddai’r uwchgynhadledd hefyd yn gwahodd gweithredu gan yr eglwys i helpu cymunedau i ymgysylltu’n lleol â phrosiectau, meddai. “Ond, wrth gwrs, rydyn ni’n well gyda’n gilydd.”

Yn ei anerchiad, amlinellodd yr Archesgob enghreifftiau eraill o sut mae pobl yn cydweithio’n well, er mwyn dangos pa mor hanfodol oedd cydweithredu. Talodd deyrnged i “ymdrechion rhyfeddol” yr athletwyr oedd yn cystadlu yng Ngemau Olympaidd Paris yr haf hwn, yn enwedig y rhai yn nhîm Olympaidd y Ffoaduriaid.

“Mae pob un o’r ffoaduriaid wedi siarad am eu diolch fod eraill wedi eu helpu ac wedi gwneud eu teithiau’n bosib,” meddai. “Mae straeon fel eu rhai nhw yn ein hatgoffa y gall ymgysylltu ar draws y rhaniadau, er gwaethaf rhai heriau gwleidyddol gwirioneddol a phwysig, ddod â ni’n agosach at ein gilydd. ”

Enghraifft arall oedd y Cymundeb Anglicanaidd byd-eang. Wrth groesawu ei Ysgrifennydd Cyffredinol, yr Esgob Anthony Poggo, i’r Corff Llywodraethol, dywedodd yr Archesgob Andrew y dylai bywyd y Cymundeb gael ei nodweddu gan ymrwymiad yr aelod-eglwysi i’w gilydd.

Apeliodd hefyd ar y Cymun i gydweithio i helpu i adfer “bywyd, heddwch a gobaith” i Gaza unwaith y daw’r brwydro i ben, gan annog yr Eglwys yng Nghymru i “sefyll yn barod”.

Dywedodd, “Pan weddïodd Iesu i’r eglwys fod yn un, ni chynigiodd hyn fel rhyw fath o ddyhead, neu uchelgais y gallem symud tuag ato. Fe’i gweddïodd oherwydd dyna yw hanfod yr eglwys…. Felly ni allwn gerdded i ffwrdd oddi wrth ein gilydd, gan haeru nad ydym mewn cymundeb â'n holl frodyr a’n chwiorydd yng Nghrist. Mae wedi penderfynu ein bod ni! Yr hyn sy’n gorfod nodweddu ein bywyd yw ymrwymiad dwfn i’n gilydd, mewn gweddi, ymgysylltiad a chenhadaeth.”

Fe ddylen ni deimlo anesmwythder eglwys sy’n rhoi cynnig ar bethau newydd ac yn torri tir newydd,

Roedd y cyfle i gydweithio hefyd yn berthnasol i Ardaloedd Gweinidogaeth a Chenhadaeth yr Eglwys. Byddai syniadau ar gyfer cenhadaeth lwyddiannus yn cael eu rhannu eto yn ddiweddarach eleni mewn cynulliad o'r enw Y Gymuned Ddysgu. Roedd y symudiad o blwyfi i Ardaloedd Gweinidogaeth a Chenhadaeth yn rhoi ffocws ar rannu adnoddau ac adeiladu timau, sydd mewn gwell sefyllfa i estyn allan a gwasanaethu eraill, meddai’r Archesgob Andrew.

Yn y gorffennol, nid oedd angen i ni ymddwyn fel eglwys yn yr un modd ag y mae’n rhaid inni ei wneud yn awr,” meddai. “Rydyn ni wedi dod i weld cymaint rydyn ni angen y gweinidogaethau amrywiol sy'n adlewyrchu'r carismau mae Duw yn eu rhoi i ni. Rydym wedi gweld penodiadau newydd sy’n gwella ac yn ychwanegu at arweinyddiaeth werthfawr clerigion yr Ardaloedd Gweinidogaeth. Mae Duw yn adeiladu eglwys a fydd yn dra gwahanol i'r un y bedyddiwyd ni ynddi. Ond mae’n eglwys sydd mewn sefyllfa well ac sydd wedi’i siapio’n fwy creadigol i estyn allan mewn gwasanaeth cariadus ac yng Nghrist Iesu.”

Un weinidogaeth newydd o’r fath oedd penodi Caplan Awyr Agored ym Mro Eryri i gysylltu â’r miloedd o bobl sy’n dod i’r Wyddfa a’r parc cenedlaethol bob blwyddyn.

“Mae’r cyfuniad hwn o waith nodedig o arloesol ochr yn ochr â’n hymrwymiad i Ardaloedd Gweinidogaeth yn darparu ffordd newydd a chyffrous o weld ein tasgau fel eglwys,” meddai’r Archesgob.

Yn y cyfamser, roedd ceisiadau “gofalus ond uchelgeisiol” yn cael eu gwneud i Gronfa Twf yr Eglwys, cronfa o £100m a ddynodwyd ar gyfer prosiectau allgymorth dros y 10 mlynedd nesaf. Pwysleisiodd yr Archesgob fod angen i'r ceisiadau fod yn strategol, yn gyflawnadwy, yn atebol ac yn heriol.

“Fe ddylen ni deimlo anesmwythder eglwys sy’n rhoi cynnig ar bethau newydd ac yn torri tir newydd,” meddai.

Gallwch ddarllen Anerchiad Llywyddol llawn yr Archesgob yn y ddolen isod.

• Cynhelir uwch-gynhadledd Adfer Afonydd Cymru yng Nghaerdydd ar Dachwedd 7-8. Darganfyddwch fwy yma.
• Mae’r Corff Llywodraethol yn cyfarfod ym Mhrifysgol Cymru, Y Drindod Dewi Sant, Medi 4-5. Gallwch weld yr agenda a'r papurau yma a gwyliwch y llif byw ar ein sianel YouTube