Pererindod er mwyn gwella cyflwr yr Afon Gwy ‘hynod werthfawr'
Dechreuodd pererindod Ein Harglwyddes Afon Gwy y bore yma (Awst 15), gan helpu i godi ymwybyddiaeth o gyflwr yr afon.
Dechreuodd y bererindod dridiau, o’r Gelli i Henffordd, gydag offeren yn Eglwys y Santes Fair yn y Gelli Gandryll , cyn i’r cerflun gael ei brosesu trwy strydoedd y dref i’r afon. Mae'r safle wedi bod yn llecyn lleol poblogaidd yn y Gelli ers amser maith ond yn ddiweddar fe'i hystyriwyd yn anaddas ar gyfer nofio
Roedd Morwyn y Gwy yn arnofio ar gwch, gyda rhwyfwyr, i Bredwardine Bridges ar gyfer gwasanaeth yn Eglwys Moccas . Bydd hi’n dychwelyd i’r afon yfory i deithio i Gadeirlan Henffordd lle bydd hi’n ganolbwynt yng Nghapel Ein Harglwyddes ar gyfer y Gosber.
Mae lefelau cynyddol o lygredd yn Afon Gwy wedi golygu bod yr afon wedi cael ei hisraddio'n swyddogol i statws "anffafriol – yn dirywio", ac mae grwpiau lleol bellach yn cymryd camau cyfreithiol i fynd i'r afael â'r broblem.
Meddai’r Tad David Wyatt, Ficer y Santes Fair, “Daeth syniad y bererindod hon gan y Tad Richard Williams, a oedd yn offeiriad plwyf yma o ’mlaen i. Roedd yn cerdded yr afon bob dydd gyda’i gŵn, fel rwyf innau’n gwneud bellach, ac fe welwn bob diwrnod y cyflwr y mae'r afon hon ynddo, y ffaith ei bod yn fudr ac yn llygredig, a bod bywyd gwyllt yn marw arni."
Gwnaeth y cerflun o Ein Harglwyddes, sydd wedi’i chysegru i’r Gwy, ei phererindod gyntaf yn 2022, gan fynd o’r Gelli i Drefynwy dros gyfnod o bum niwrnod. Cafodd pererindod y llynedd ei rhwystro gan lefelau dŵr.
Bydd yr Eglwys yng Nghymru yn cynnal Uwchgynhadledd Adfer Afonydd Cymru ym mis Tachwedd, digwyddiad deuddydd a fydd yn darparu fforwm ar gyfer trafodaeth gadarn ac yn ceisio cytuno ar atebion ar gyfer newid y ffordd y caiff ein dyfrffyrdd eu rheoli yng Nghymru.
Mae diraddio Afon Gwy yn destun pryder mawr, a rhaid inni weithredu’n gyflym ac yn bendant i wrthdroi’r difrod.
Archesgob Cymru Andrew John fydd yn cynnal yr uwchgynhadledd. Mewn llythyr o gefnogaeth i bererindod Gwy, dywedodd, "Mae pererindod Ein Harglwyddes i lawr yr Afon Gwy yn atgof ingol o bwysigrwydd hanfodol cynnal iechyd y ddyfrffordd hynod werthfawr hon. Mae Afon Gwy yn fwy nag afon yn unig; mae’n ddolen gyswllt allweddol i’n cymunedau, yn noddfa i fywyd gwyllt, ac yn symbol o’r harddwch naturiol sy’n cyfoethogi ein lles ysbrydol a chorfforol.
"Mae'r newyddion brawychus bod y man nofio lleol yn y Gelli bellach yn anaddas ar gyfer nofio yn tanlinellu'r angen dybryd i fynd i'r afael â'r llygredd a'r difrod amgylcheddol sy'n bygwth yr afon. Mae eich ymdrechion i godi ymwybyddiaeth yn hollbwysig, ac rydw i fel Archesgob Cymru yn cefnogi eich ymrwymiad. Rwyf hefyd yn cydnabod cefnogaeth hollbwysig Leigh Day, y cwmni cyfreithiol sy’n archwilio llwybrau cyfreithiol i amddiffyn Afon Gwy a dal y rhai sy’n gyfrifol yn atebol.
"Mae afonydd iach fel Afon Gwy yn hanfodol nid yn unig ar gyfer hamdden ac arferion ysbrydol ond hefyd ar gyfer cynnal ecosystemau, cefnogi economïau lleol, a darparu dŵr glân i bawb. Mae diraddio Afon Gwy yn fater o bryder mawr, a rhaid i ni weithredu'n gyflym. Gyda’n gilydd, gallwn adfer yr Afon Gwy i’w gogoniant blaenorol, gan sicrhau ei bod yn parhau i fod yn bresenoldeb bywiol sy’n rhoi bywyd yn ein cymuned am genedlaethau i ddod.”